۱مهر زادروز محمدعلی مجتهدیگیلانی

دکتر محمدعلی مجتهدی گیلانی (۱ مهر ۱۲۸۷، لاهیجان – ۱۰ تیر ۱۳۷۶، نیس) استاد دانشکدهٔ فنی دانشگاه تهران و رئیس دبیرستان البرز بود. او دانشگاه صنعتی شریف را بنیان نهاد. او همچنین در دورههایی ریاست دانشگاههای ملی ایران و پهلوی و پلیتکنیک تهران را عهدهدار بود.
محمدعلی مجتهدی در اول مهر سال ۱۲۸۷ (۲۳ سپتامبر ۱۹۰۸) در لاهیجان به دنیا آمد. پدر و مادر او از خانوادههای با اصل و نسب زمیندار کوچک شهر بودند.
پدر او در تجارت ابریشم، یکی دیگر از محصولات اصلی منطقه، هم بود. محمدعلی دو ساله بود که مادر اش را از دست داد.
پدر اش یک منضبط سختگیر، و باورمند به تشریفات و آداب و رسوم زندگی در شهر کوچک بود. او به فریبندگی مسموم شهرهای بزرگ بی اعتنا بود و علاقه نداشت پسرش را به چنین جاهایی بفرستد.
حتی در لاهیجان، او به پسرش تنها اجازه داد در مدرسهای اسم بنویسد که توسط اعیان شهر تأمین مالی میشد. او تحصیل را در هفت سالگی در مدرسه ابتدایی حقیقت شروع کرد.
عامل دیگری در تحصیل مجتهدی جوان تأخیر ایجاد کرد: قیام در منطقه، به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی که در نهایت منجر به پیدایش جمهوری شورایی سوسیالیستی ایران در ۱۹۲۰–۱۹۲۱ شد.
پدربزرگ پدری مجتهدی در حوزه علمیه نجف تحصیل کرده و به درجهٔ اجتهاد رسیده بود و به عنوان حاج مجتهد شناخته میشد که ریشهٔ نام خانوادگی او نیز همین است. او در ریاضی و نجوم آن چنانکه در حوزهٔ نجف تدریس میشد، خوب بود.
او در نجف ازدواج کرد و به این دلیل بچههایش به همسر او خانم نجفی میگفتند.
وی در سال ۱۳۰۴ خورشیدی با استفاده از عایدی که از مایملک مادرش میگرفت، به تهران آمد.
در این شهر او با داییاش میزیست و با پسرداییاش رضا رادمنش، که یکی از مهمترین اعضای جنبش کمونیستی ایران شد، در یک اتاق شریک بود؛ ولی مجتهدی، در همه عمرش، با سیاست سر سازگاری نداشت.
نه تنها بیرون از غوغای سیاست ایستاد، بلکه تلاش کرد، مؤسسات آموزشی مهمی را که مدیریت میکرد از هر فعالیت سیاسی دور نگه دارد.
مجتهدی به تحصیلات خود را در دارالمعلمین مرکزی ادامه داد. سپس در مدرسه متوسطه شرف تهران سال پنجم و ششم متوسطه را به پایان رساند. در سال ۱۳۱۰ مدرک دیپلم کامل متوسطه (شعبه علمی) را گرفت و در همان سال پس از قبولی در چهارمین دوره امتحانات اعزام محصل به اروپا، جزو صد تن برگزیده محصلان اعزامی شد که به فرانسه رفتند، تا هر یک به نحوی نقشی مؤثری در آینده علمی و فرهنگی ایران ایفا کنند.
او در سال ۱۹۳۱ وارد لیسه بلز پاسکال در شهر کلرمون فران شد و در آنجا برای آمادهسازی برای آموزش دانشگاهی، زبان فرانسوی و ریاضی خود را تقویت کرد.
زندگی و آموزش در این لیسه که بسیار سخت و منضبط بود برای دانش آموزان ایرانی که غالباً به شیوهای آزاد و غیرمنضبط پرورش یافته بودند نامطلوب بود.
بودجهٔ دولتی و توجه صرف شده برای دانش آموزان فرانسوی مجتهدی را خوش آمد.
در هر بخش دو تا سه مدرسه وجود داشت و مجتهدی ذکر کرده که دولت فرانسه در هر یک زندگی و آموزش صد دانش آموز غالباً روستایی را تأمین بودجه میکرد که تنها شمار اندکی از آنان میتوانستند از پس آزمونهای سخت علوم و مهندسی برآمده و دانشمندان و مهندسین موفقی بشوند.
در سپتامبر ۱۹۳۲ او وارد دانشکده علوم دانشگاه لیل شد و در سال ۱۹۳۴ با اخذ سه مدرک مورد نیاز فارغالتحصیل شد. مجتهدی در امتحان سال آخر نفر اول شد و با کسب ۵۰۰ فرانک جایزه برای تحصیلات تکمیلی به پاریس رفت.
او در سپتامبر ۱۹۳۵ وارد سوربون شد و در ۳۰ ژوئن ۱۹۳۸ با مدرک دکترای دولتی فارغالتحصیل شد. او در پاریس با همسرش، سوزان ژان ماری وندنوستن که پیانیست بود و در زمانی که مجتهدی وارد سوربون شد به کنسرواتوار پاریس پیوست، آشنا شد. آن دو در ۲ اوت ۱۹۳۸ ازدواج کردند و عازم ایران شدند.
وی در سال ۱۳۰۴ خورشیدی با استفاده از عایدی که از مایملک مادرش میگرفت، به تهران آمد.
در این شهر او با داییاش میزیست و با پسرداییاش رضا رادمنش، که یکی از مهمترین اعضای جنبش کمونیستی ایران شد، در یک اتاق شریک بود؛ ولی مجتهدی، در همه عمرش، با سیاست سر سازگاری نداشت. نه تنها بیرون از غوغای سیاست ایستاد، بلکه تلاش کرد، مؤسسات آموزشی مهمی را که مدیریت میکرد از هر فعالیت سیاسی دور نگه دارد.
مجتهدی به تحصیلات خود را در دارالمعلمین مرکزی ادامه داد. سپس در مدرسه متوسطه شرف تهران سال پنجم و ششم متوسطه را به پایان رساند. در سال ۱۳۱۰ مدرک دیپلم کامل متوسطه (شعبه علمی) را گرفت و در همان سال پس از قبولی در چهارمین دوره امتحانات اعزام محصل به اروپا، جزو صد تن برگزیده محصلان اعزامی شد که به فرانسه رفتند، تا هر یک به نحوی نقشی مؤثری در آینده علمی و فرهنگی ایران ایفا کنند.
او در سال ۱۹۳۱ وارد لیسه بلز پاسکال در شهر کلرمون فران شد و در آنجا برای آمادهسازی برای آموزش دانشگاهی، زبان فرانسوی و ریاضی خود را تقویت کرد.
زندگی و آموزش در این لیسه که بسیار سخت و منضبط بود برای دانش آموزان ایرانی که غالباً به شیوهای آزاد و غیرمنضبط پرورش یافته بودند نامطلوب بود. بودجهٔ دولتی و توجه صرف شده برای دانش آموزان فرانسوی مجتهدی را خوش آمد.
در هر بخش دو تا سه مدرسه وجود داشت و مجتهدی ذکر کرده که دولت فرانسه در هر یک زندگی و آموزش صد دانش آموز غالباً روستایی را تأمین بودجه میکرد که تنها شمار اندکی از آنان میتوانستند از پس آزمونهای سخت علوم و مهندسی برآمده و دانشمندان و مهندسین موفقی بشوند.
در سپتامبر ۱۹۳۲ او وارد دانشکده علوم دانشگاه لیل شد و در سال ۱۹۳۴ با اخذ سه مدرک مورد نیاز فارغالتحصیل شد. مجتهدی در امتحان سال آخر نفر اول شد و با کسب ۵۰۰ فرانک جایزه برای تحصیلات تکمیلی به پاریس رفت.
او در سپتامبر ۱۹۳۵ وارد سوربون شد و در ۳۰ ژوئن ۱۹۳۸ با مدرک دکترای دولتی فارغالتحصیل شد. او در پاریس با همسرش، سوزان ژان ماری وندنوستن که پیانیست بود و در زمانی که مجتهدی وارد سوربون شد به کنسرواتوار پاریس پیوست، آشنا شد. آن دو در ۲ اوت ۱۹۳۸ ازدواج کردند و عازم ایران شدند.