۲۸ مرداد سالروز آتش سوزی سینما رکس

سینما رکس آبادان در شب هنگام ۲۸ مرداد ۱۳۵۷ و در حین نمایش فیلم گوزنها دچار آتشسوزی گردید و صدها نفر به همین دلیل کشتهشدند. تحقیقات حاکی از عمدی بودن حریق بود. همزمانی این رویداد با اعتراضات و آشوبهای انقلاب ۱۳۵۷ و طولانی شدن رسیدگی به آن در سالهای بعد از انقلاب، گمانههای مختلفی را پیرامون عاملان این حادثه ایجادکرد. در آتشسوزی سینما رکس آبادان، انقلابیون، ساواک را متهم کردند و سید روحالله خمینی واقعه سینما رکس را «شاهکار بزرگ شاه برای بدنام کردن انقلاب» خواند. پس از پیروزی انقلاب، شواهدی از سوی حسین تکبلیزاده، متهم ردیف اول واقعه ارائه شد که نشان میداد، آتشسوزی سینما رکس کار دولتِ وقت و ساواک نبودهاست.
یکی از مهمترین حوادث سال ۵۷ که باعث خشمگین کردن مردم و سرعت بخشیدن به انقلاب ۵۷ شد، فاجعه به آتش کشیدن سینما رکس آبادان بود. علت خشمگینی مردم، نسبت دادن این فاجعه به عوامل حکومت پهلوی بود.در حدود ساعت ۲۱:۴۵ شب بیست و هشتم مرداد طبق آمار دقیق ۶۳۰نفر از کسانی که به تماشای فیلم گوزنها در آخرین سانس به سینما رفته بودند در آتش سوختند. تعداد کشتهشدگان بعداً به بیش از ۶۷۷ نفر افزایش یافت. سینما در زمانی دچار آتشسوزی شد که در حال نمایش فیلم گوزنها، ساخته مسعود کیمیایی بود.
این فیلم به گونهای اشاره کوتاه و گذرایی داشت به روزهای فرار و مرگ یک مبارز مسلح علیه حکومت پهلوی و بسیاری بر این عقیده بودند که فیلم به بخش کوچکی از واقعه سیاهکل پرداختهاست. همین امر موجب برخی گمانهزنیها مبنی بر دخالت ساواک در این آتشسوزی گردید. متقابلاً در فضای انقلابی سال ۱۳۵۷ مقامات وقت حکومت پهلوی با نسبت دادن این رویداد به «مارکسیستهای اسلامی» آنها را متهم کردند «به جای تمدن بزرگ، وحشت بزرگ» به مردم میدهند. شاه بعدها از این عمل دادستان گلایه کرد و در کتاب پاسخ به تاریخ نوشت «مقصر واقعی به عراق گریخت و در آنجا دستگیر شد. اعترافات او ثبت شد؛ ولی قضاتی که مرعوب شده و یا جبون بودند بر این قضیه سرپوش گذاشتند.» انقلابیون مسئولیت این واقعه را به گردن ساواک انداختند و آن را یک حرکت انحرافی برای بدنام ساختن انقلابیون قلمداد کردند. سید روحالله خمینی صراحتاً شاه را عامل این فاجعه دانسته و آنرا شاهکار شاه خواند.
اظهارات خمینی در اندک زمانی مقبولیت عام یافت. این در حالی است که مخالفان در سال ۱۳۵۷ بیش از ۳۰ سینما را آتش زدند و سال ۵۷ را سال سینما سوزی نامگذاری کردند. در سال ۱۳۵۹ فردی به نام حسین تکبعلیزاده که قبل از انقلاب به همین اتهام دستگیر شده بود، اقرار کرد که عامل جنایت او و دوستانش که پس از آتش سوزی مفقود شدند، بوده اند. او دستگیر و پس از هجده جلسه محاکمه، در دادگاهی به ریاست سید حسین موسوی تبریزی به اعدام محکوم و تیرباران شد. به همراه تکبعلی زاده افراد زیر نیز اعدام شدند: سروان منوچهر بهمنی: ستوان شهربانی آبادان، علی نادری صاحب سینما رکس، اسفندیار رمضانی مدیر داخلی سینما رکس، سرهنگ سیاووش امینی آل آقا رییس سابق اطلاعات شهربانی آبادان و فرجالله مجتهدی کارمند ساواک. در جریان محاکمات مشخص شد که تکبعلی زاده که فردی معتاد و بیکار بود، هیچ وابستگی به رژیم شاه نداشته و به خیال خود این حرکت انقلابی را در جهت پیشبرد مقاصد انقلاب انجام داده بود.